ERGENLİK DÖNEMİNDE AİLE İLE İLİŞKİLER
Ergenlik, bireyin gelişim süreci içerisinde çocukluk döneminin bitişiyle beraber fizyolojik olarak erişkinliğe ulaşıncaya kadar geçen bir gelişim dönemidir. Bu dönemde ergenin; cinsel rolünü kabullenme ve bu role uygun davranış örüntüleri geliştirme, duygusal bağımsızlığı kazanma ve kendisiyle ilgili önemli kararları kendi başına verebilme, arkadaş ilişkilerinde kabul görme ve arkadaşlık becerileri geliştirebilme, kendi yaşına özgü bir yaşam felsefesi geliştirebilme, meslek seçimi için gerekli ön hazırlıkları yapma ve kendine en uygun olan mesleği seçebilme, kimlik duygusu oluşturma gibi birtakım gelişimsel görevleri vardır.
Ergenlik döneminde ergenin tamamlaması gereken gelişimsel görevlerden birisi de aileden psikolojik bağımsızlaşma sürecidir. Bu süreç ergenin aileden ayrılmasını değil ancak ailesi ile bağlarını sürdürürken kendisine ait duygu ve düşünceleri ayrıştırabilmesi, kendi değer yargılarını, yaşam görüşünü, beğenilerini oluşturabilme sürecidir. Bu dönemin fırtınalı bir süreç olduğu, kuşak çatışmasının yaşandığı şeklinde bir çok görüş olmakla birlikte yapılan çalışmalar ergen-ebeveyn çatışmasının her aile için geçerli bir durum olmadığını göstermektedir.
Ergenlerdeki sorunlar ve çatışmalar birbirinden çok farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmakta, bunları ergenlik sırasında meydana gelen bedensel, cinsel, duygusal, sosyal ve kişisel gelişmelerin gençte yarattığı farklılaşmaya bağlı olarak açıklamak mümkündür. Ergen bu çağda anne-babası ve çevresindeki yetişkinler tarafından ne tam yetişkin ne de çocuk olarak algılanmaktadır.
Bu süreçte ergen ve ailesi arasındaki ilişkinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için ailelerin dikkat etmesi gereken birtakım hususlar vardır:
* Sonradan kabul edebileceğiniz şeylere baştan hayır demeyin.
* Soğukkanlı ve sakin olun, fevri davranışlardan kaçınmaya çalışın.
* Sıkıcı, öğüt veren konuşmalardan kaçının, söylediklerini anlamaya çalışın.
* İyi bir dinleyici olun, konuşulanların sır olarak kalacağı konusunda onlara güven verin.
* Arkadaşların büyük önem kazandığı bu dönemde, çocuklarınız sizden uzaklaşıyor gibi görünse de, gösterdiğiniz doğrular yeri geldiğinde kullanılacaktır. Önemli olan sağlıklı ve güvenli kuracağınız iletişimdir.
* Bu dönemdeki çatışmalar, ergenin bir yandan sizin gibi olmak istemesi diğer bir yandan da bağımsızlığını sizden farklı bir birey olarak gerçekleştirme çabasıdır. Bunu hatırlayarak çatışmaların kaçınılmazlığını kabullenin.
* Çatışma çözme becerilerinizi gözden geçirin. Bu konuda önemli birer model olduğunuzu unutmayın.
* Yeteneklerini ve ilgi alanlarını tanımaya çalışan ergenin, ilgilerindeki değişkenlik normaldir. Kendini tanımasına fırsat verin ve ona yardımcı olun.
* Ergenin yaşadığı zihinsel dağınıklık ve değişkenlik, dış görünümüne ve çevresine de yansıyabilir. Sizin kurallarınızla sıklıkla çatışabilen bu durumu ancak uzlaşmaya giderek çözebilirsiniz.
* Ergendeki olumsuz davranışlardan önce olumlu davranışları görmeye çalışarak, hem iletişimi güçlendirin hem de bu sayede olumlu davranışları pekiştirin.
* Uyguladığınız aşırı baskının ve verdiğiniz cezaların, genci arkadaş grubuna iteceğini unutmayın. Bu nedenle aşırı baskı yerine, mümkün olduğunca yapıcı eleştirilerde bulunmaya çalışın.
Yararlanılan Kaynaklar
Sekmenli, T., Pembe, S. 82012). Vefa Lisesi Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi Bilgilendirme Notu. İstanbul.
Yavuzer, Haluk (1994). Çocuk Psikolojisi. Remzi Kitabevi. İstanbul
Ergenlik, bireyin gelişim süreci içerisinde çocukluk döneminin bitişiyle beraber fizyolojik olarak erişkinliğe ulaşıncaya kadar geçen bir gelişim dönemidir. Bu dönemde ergenin; cinsel rolünü kabullenme ve bu role uygun davranış örüntüleri geliştirme, duygusal bağımsızlığı kazanma ve kendisiyle ilgili önemli kararları kendi başına verebilme, arkadaş ilişkilerinde kabul görme ve arkadaşlık becerileri geliştirebilme, kendi yaşına özgü bir yaşam felsefesi geliştirebilme, meslek seçimi için gerekli ön hazırlıkları yapma ve kendine en uygun olan mesleği seçebilme, kimlik duygusu oluşturma gibi birtakım gelişimsel görevleri vardır.
Ergenlik döneminde ergenin tamamlaması gereken gelişimsel görevlerden birisi de aileden psikolojik bağımsızlaşma sürecidir. Bu süreç ergenin aileden ayrılmasını değil ancak ailesi ile bağlarını sürdürürken kendisine ait duygu ve düşünceleri ayrıştırabilmesi, kendi değer yargılarını, yaşam görüşünü, beğenilerini oluşturabilme sürecidir. Bu dönemin fırtınalı bir süreç olduğu, kuşak çatışmasının yaşandığı şeklinde bir çok görüş olmakla birlikte yapılan çalışmalar ergen-ebeveyn çatışmasının her aile için geçerli bir durum olmadığını göstermektedir.
Ergenlerdeki sorunlar ve çatışmalar birbirinden çok farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmakta, bunları ergenlik sırasında meydana gelen bedensel, cinsel, duygusal, sosyal ve kişisel gelişmelerin gençte yarattığı farklılaşmaya bağlı olarak açıklamak mümkündür. Ergen bu çağda anne-babası ve çevresindeki yetişkinler tarafından ne tam yetişkin ne de çocuk olarak algılanmaktadır.
Bu süreçte ergen ve ailesi arasındaki ilişkinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için ailelerin dikkat etmesi gereken birtakım hususlar vardır:
* Sonradan kabul edebileceğiniz şeylere baştan hayır demeyin.
* Soğukkanlı ve sakin olun, fevri davranışlardan kaçınmaya çalışın.
* Sıkıcı, öğüt veren konuşmalardan kaçının, söylediklerini anlamaya çalışın.
* İyi bir dinleyici olun, konuşulanların sır olarak kalacağı konusunda onlara güven verin.
* Arkadaşların büyük önem kazandığı bu dönemde, çocuklarınız sizden uzaklaşıyor gibi görünse de, gösterdiğiniz doğrular yeri geldiğinde kullanılacaktır. Önemli olan sağlıklı ve güvenli kuracağınız iletişimdir.
* Bu dönemdeki çatışmalar, ergenin bir yandan sizin gibi olmak istemesi diğer bir yandan da bağımsızlığını sizden farklı bir birey olarak gerçekleştirme çabasıdır. Bunu hatırlayarak çatışmaların kaçınılmazlığını kabullenin.
* Çatışma çözme becerilerinizi gözden geçirin. Bu konuda önemli birer model olduğunuzu unutmayın.
* Yeteneklerini ve ilgi alanlarını tanımaya çalışan ergenin, ilgilerindeki değişkenlik normaldir. Kendini tanımasına fırsat verin ve ona yardımcı olun.
* Ergenin yaşadığı zihinsel dağınıklık ve değişkenlik, dış görünümüne ve çevresine de yansıyabilir. Sizin kurallarınızla sıklıkla çatışabilen bu durumu ancak uzlaşmaya giderek çözebilirsiniz.
* Ergendeki olumsuz davranışlardan önce olumlu davranışları görmeye çalışarak, hem iletişimi güçlendirin hem de bu sayede olumlu davranışları pekiştirin.
* Uyguladığınız aşırı baskının ve verdiğiniz cezaların, genci arkadaş grubuna iteceğini unutmayın. Bu nedenle aşırı baskı yerine, mümkün olduğunca yapıcı eleştirilerde bulunmaya çalışın.
Yararlanılan Kaynaklar
Sekmenli, T., Pembe, S. 82012). Vefa Lisesi Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi Bilgilendirme Notu. İstanbul.
Yavuzer, Haluk (1994). Çocuk Psikolojisi. Remzi Kitabevi. İstanbul
